In één oogopslag
Wat wel en niet mag bij een mantelzorgwoning in de tuin
Wanneer een vergunning nodig is en wanneer niet
Hoe je financiering en schenkingen fiscaal goed vastlegt
Casus Bussum: ouders bij kind met juridische en financiële begeleiding
Impact op WOZ-waarde, erfbelasting en toekomstige verkoop
Waarom tijdige planning voorkomt dat de gemeente of fiscus later ingrijpt
Wat is een mantelzorgwoning?
Een mantelzorgwoning is een zelfstandige woonruimte op het perceel van een bestaande woning, bedoeld voor iemand die intensieve zorg ontvangt van een naaste. Vaak gaat het om ouders die in de tuin bij hun kind willen wonen. De woning mag niet los worden verhuurd en moet worden verwijderd of aangepast zodra de mantelzorg eindigt.
Volgens de Rijksoverheid en het Besluit Bouwwerken Leefomgeving gelden duidelijke eisen voor ligging, brandveiligheid, oppervlakte en gebruik. Gemeenten hanteren deze regels streng, zeker in dichtbebouwde gebieden.
Wanneer mag het zonder vergunning?
In veel situaties is een mantelzorgwoning vergunningvrij, mits wordt voldaan aan de landelijke voorwaarden:
De woning staat in het achtererfgebied, niet naast of vóór de hoofdwoning.
Er wonen maximaal twee personen.
Er is sprake van een erkende mantelzorgsituatie van minimaal acht zorguren per week.
De woning is niet bedoeld als zelfstandige verkoopbare eenheid.
Toch stellen gemeenten regelmatig aanvullende eisen. In een dossier dat ik in Bussum begeleidde, vroeg de gemeente zowel een medische verklaring als een situatietekening, ondanks de landelijke vrijstelling. Zulke uitzonderingen komen vaker voor in dorpskernen en historische wijken.
Financiering en fiscale gevolgen
Financieel lijkt een mantelzorgwoning eenvoudig, maar in de praktijk ontstaan juist fiscale valkuilen. De belangrijkste vragen zijn:
Wie betaalt de woning en wie is eigenaar?
Valt de woning in box 1 (eigen woning) of box 3 (vermogen)?
Is er sprake van schenking als kinderen meebetalen?
In de casus Bussum combineerden we eigen middelen en een familielening met schenkingsclausule. Daarmee voorkwamen we dat de Belastingdienst het zag als een verkapte schenking of aftrek beperkte. Zonder schriftelijke vastlegging kan de fiscus zelfs jaren later correcties opleggen.
Juridische constructies: eigendom goed regelen
Een mantelzorgwoning roept vaak de vraag op van wie de woning juridisch is.
Zonder afspraken kan de woning onderdeel worden van de hoofdbewoning en zo in de nalatenschap vallen.
Daarom leg ik bij dit soort trajecten altijd vast:
Een recht van opstal of persoonlijke gebruiksovereenkomst
Eigendomsafspraken voor het geval van overlijden
De gevolgen voor erfbelasting en verdeling onder erfgenamen
Zo voorkom je dat erfgenamen of de fiscus later discussies starten over bezit en waarde.
Invloed op WOZ-waarde en verkoop
Een mantelzorgwoning vergroot vaak de WOZ-waarde, wat hogere OZB en mogelijk gevolgen voor toeslagen kan betekenen.
Bij verkoop speelt nog een ander punt: mag de mantelzorgwoning blijven staan?
Alleen als de gemeente die woning ook als bijgebouw toestaat. Anders moet deze worden verwijderd of verbouwd. Dit kan waardediscussies veroorzaken bij taxatie en verkoop, omdat kopers zekerheid willen over de juridische status.
Kort gezegd: bouw nooit zonder een exit-strategie of omvormplan.
Praktijkcasus Bussum
In 2024 begeleidde ik een gezin in Bussum dat de ouders dichterbij wilde laten wonen vanwege toenemende zorgbehoefte. De achtertuin bood ruimte voor een prefab-unit van veertig vierkante meter.
Wat ging er mis vóór mijn betrokkenheid:
De familie dacht dat het volledig vergunningvrij was.
De woning werd betaald door het kind zonder contractuele afspraken, met risico op schenking.
Wat we hebben opgelost:
Financiering via familielening met schenkingsclausule.
Recht van opstal, zodat ouders juridisch eigenaar bleven.
Vergunningsaanvraag met medische verklaring en situatietekening.
Erf-scenario’s vastgelegd om discussies te voorkomen.
Binnen zes weken volgde goedkeuring van de gemeente, zonder verplichting tot latere afbraak.
Veelgestelde vragen over mantelzorgwoningen
Heb ik altijd een vergunning nodig?
Niet altijd. Mantelzorgwoningen kunnen vergunningvrij zijn, maar gemeenten toetsen streng op situering en medische noodzaak.
Mag de woning blijven staan als de zorg stopt?
Alleen als de gemeente de woning als regulier bijgebouw accepteert. Anders moet deze worden verwijderd of verbouwd.
Hoe zit het met erfbelasting?
Zonder duidelijke afspraken kan de Belastingdienst betalingen als schenking aanmerken. Leg financiering vooraf schriftelijk vast.
Kan ik een hypotheek gebruiken?
Ja, mits de woning juridisch correct is vastgelegd, bijvoorbeeld met opstalrecht of eigendomsstructuur. Banken behandelen dit als maatwerk.
Stijgt mijn WOZ-waarde?
In de meeste gevallen wel. De gemeente telt de mantelzorgunit mee in de erfwaarde, wat invloed kan hebben op belastingen en toeslagen.
Conclusie
Een mantelzorgwoning biedt nabijheid en zorg, maar vraagt om zorgvuldige voorbereiding.
Wie alleen de bouw regelt, krijgt later te maken met gemeente of fiscus.
Wie vooraf financiën, eigendom en vergunning goed vastlegt, voorkomt verrassingen en zorgt voor rust binnen de familie.
Wat kun je vandaag al doen?
Overweeg je een mantelzorgwoning of twijfel je over de financiële en juridische gevolgen?
Ik help bij:
Financiering en familieleningen
Vergunning- en WOZ-afstemming met de gemeente
Schenkings- en erfstructuren
Neem gerust contact op.
Je vindt mijn gegevens onder deze blog.
Recente berichten
De sleutel ligt binnen handbereik
Koop je huis met kennis en zekerheid- plan een gratis kennismakingsgesprek!
Goede voorbereiding maakt het noodzakelijke verschil, ik help je stap voor stap zodat jij met vertrouwen je huis koopt!
